Sau cơn sốt trà sữa, giới trẻ đang mê mẩn với cái gọi là “trà chanh chém gió”. Loại đồ uống này cũng được cho rằng rất tốt cho sức khoẻ, chống được oxy hoá do ô nhiễm môi trường gây ra. Điều này có đúng không?
Có gì trong một lá trà?
Nước trà (nước chè) là loại nước uống rất phổ biến trên thế giới. Trà là một nguồn caffeine, theophylline và chất chống oxy hoá (antioxidant) tự nhiên, trong đó quan trọng nhất là catechin với chủ yếu là epigallocatechin-3-gallate. Trong trà gần như không có mỡ, carbohydrate, hay protein, do đó hầu như không cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng. Trong 100g lá trà có chứa 4g caffeine, trong khi 100g hạt càphê Arabica chỉ có 1,4g caffeine, như vậy trà là một loại thức uống cung cấp rất nhiều caffeine.
Caffeine là chất kích thích thần kinh trung ương, do làm tăng tổng hợp và phóng thích các chất trung gian dẫn truyền thần kinh như catecholamine, dopamine, noradrenaline, adrenaline, serotonin, acetylcholine… do đó làm tăng sự nhanh nhạy, khả năng tập trung, giảm mệt mỏi. Những người nhạy cảm hoặc dùng liều cao có thể bị run cơ, run tay, khó ngủ, nhức đầu, lo lắng, bứt rứt. Với hệ tim mạch, caffeine có thể làm tăng sức co cơ tim, tăng hay giảm nhịp tim, làm giãn cơ trơn mạch ngoại biên nhưng làm co động mạch não. Caffeine có thể gây giãn các cơ trơn ở tiểu phế quản và phế nang nên làm tăng tưới máu và tăng trao đổi khí tại phổi, do đó giảm lượng CO2 ứ đọng. Trên cơ trơn hệ tiêu hoá, lúc đầu tác dụng của caffeine là tăng co thắt nhưng sau đó là giãn, giảm nhu động ở liều cao. Gastric và pepsin của dạ dày bị tăng tiết dưới tác dụng của caffeine. Chất chống oxy hoá trong trà giúp cơ thể ngăn ngừa được tác động có hại của quá trình lão hoá, viêm nhiễm, ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường, do đó có thể ngăn ngừa những bệnh ung thư, tim mạch, thoái hoá ở thần kinh, khớp, da…
Chỉ tốt nếu trẻ lớn uống vừa phải
Hiệu quả của trà lên sức khoẻ đã được báo cáo sau nhiều nghiên cứu trên thú vật và trên người, với tác dụng giúp cơ thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ung thư, tim mạch, cao huyết áp. Một số nghiên cứu còn cho thấy uống trà có thể phòng ngừa đục thuỷ tinh thể, viêm khớp, chống tia cực tím, giảm nhiễm virút, vi khuẩn, bảo vệ răng miệng, bảo vệ hệ thần kinh, chống xơ vữa và làm tan mỡ cơ thể. Tuy nhiên, một số nhà khoa học cũng cảnh báo sử dụng quá nhiều trà với nồng độ đậm đặc có thể không tốt do hàm lượng caffeine và polyphenol cao cùng ái lực mạnh có thể gây gắn kết nhiều loại protein, chất xơ…
Một số ý kiến cho rằng caffeine trong trà có thể làm giảm lượng canxi hấp thu tại ruột và giảm tái hấp thu canxi tại ống thận gây ra loãng xương, tannin trong trà làm giảm hấp thu sắt nên dễ gây thiếu máu. Do đó, uống trà càng nhiều càng có nguy cơ làm cơ thể thiếu sắt, dẫn đến thiếu máu. Trà cũng làm giảm hấp thu kẽm nên không có lợi cho trẻ nhỏ, nhất là những trẻ đang bị suy dinh dưỡng do nhu cầu về kẽm rất cao. Như vậy, những người bị thiếu máu đang trong thời gian uống viên sắt bổ sung, người đang bổ sung kẽm, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai đang cần nhu cầu sắt, kẽm cao thì không nên uống trà.
Trà có tác dụng sinh nhiệt nhờ làm tăng cường ly giải mỡ của cơ thể, như vậy trẻ đang sốt cũng không nên uống trà, đồng thời nước trà cũng làm giảm tác dụng của thuốc hạ sốt. Người khó ngủ, đặc biệt là trẻ nhỏ có nhu cầu về thời gian ngủ cao, không nên dùng trà, nhất là vào buổi tối vì trà gây hưng phấn thần kinh làm khó ngủ hơn. Trà còn làm tăng tiết dịch dạ dày, nên không thích hợp cho trẻ vốn có lớp chất nhầy bảo vệ dạ dày còn mỏng manh, dễ bị loét, tương tự với người có tiền căn loét dạ dày tá tràng. Trà cũng là tác nhân gây bón ở trẻ em, phụ nữ mang thai, người già, người có nhu động ruột yếu.
Như vậy, trà có tác dụng tốt nếu dùng với liều lượng vừa phải ở người lớn và một số trẻ lớn. Ở trẻ nhỏ, cần cân nhắc giữa tác dụng có lợi là chống oxy hoá với một số tác động có hại cho sức khoẻ. Trẻ nhỏ có nhu cầu dinh dưỡng cao, rất cần đạm, sắt, kẽm, canxi… nhưng trà lại làm giảm hấp thu các chất này. Hệ tiêu hoá của trẻ nhỏ cũng chưa hoàn thiện, dễ bị rối loạn khi uống caffeine; trẻ cũng cần giấc ngủ sâu để phát triển nên dùng các chất kích thích thần kinh như trà, càphê là không có lợi. Chưa kể, trà dùng cho trẻ em hay kèm sữa và các loại trân châu, xirô trái cây chứa nhiều đường, hoặc cho nhiều đường để che lấp vị chát nên dễ gây nhiễm khuẩn nếu không được chế biến và bảo quản kỹ lưỡng, và còn gây béo phì do chứa quá nhiều năng lượng rỗng.
Theo BS.CK2 Nguyễn Thị Thu Hậu
Trưởng khoa dinh dưỡng, bệnh viện Nhi đồng 2, TPHCM
Sài Gòn tiếp thị
