Làng Tích Sơn, nay là phường Tích Sơn – Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc từ lâu nổi tiếng khắp Kinh Bắc với hội thi nấu cơm. Hàng năm cứ đến mồng 3 Tết âm lịch, nam phụ lão ấu trong làng lại nô nức chuẩn bị cho hội thi dân gian độc đáo này.
Hội thi nấu cơm trên thực tế diễn ra ở nhiều vùng miền, trong nhiều lễ hội khác nhau. Tuy nhiên ở mỗi nơi, tùy theo phong tục mà quy trình nấu cũng như yêu cầu lại khác. Hội nấu cơm thi làng Tích Sơn chỉ diễn ra một lần duy nhất vào mồng 3 Tết âm lịch. Với người con Tích Sơn đây là ngày hội lớn, dù có làm ăn phương xa mọi người cũng cố tìm về hòa mình trong không khí vui nhộn của làng, để thưởng chút hương vị cơm nấu cho cả năm may mắn.
Tham gia cuộc thi nhất định phải là người trong làng. Thông thường hội thi nấu cơm có sự góp mặt đầy đủ của các dòng tộc, ban bệ. Mỗi đinh tham gia nấu một suất cơm, sau đó các cụ trong hội đồng chấm thi cùng các quan viên sẽ chọn ra nồi cơm ngon nhất để lễ thánh. Những nồi cơm còn lại đều được bày trong các mâm cỗ cho dân làng cùng thưởng thức như bữa tiệc đầu Xuân.
Người dân Tích Sơn từ lâu đã quan niệm, nấu được nồi cơm dâng lễ thánh thì cả năm đó gia đình, dòng tộc làm ăn phát đạt, phước lộc đầy nhà. Vì thế ai cũng cố gắng trổ hết tài nghệ vốn có của mình. Niêu cơm được chọn phải không có cháy, róc xuống tận đáy nồi, hạt cơm trắng tơi nhưng phải thật mịn để có thể xắt ra thành từng miếng, đồng thời nồi cơm không được có vết khói lửa.
Quy trình cuộc thi nấu cơm làng Tích Sơn bao đời nay vẫn được gìn giữ, không bị mai một. Đúng giờ Thìn (7 giờ sáng) các đinh mang cơm ra đình, chuẩn bị những nghi thức tiền lễ. Nồi để nấu cơm phải là nồi đất, còn mới, không vết nhọ có thể nấu đủ một đấu gạo (1 đến 1,2kg). Theo các cụ bà làng Tích Sơn muốn cơm chín tới, dẻo thơm thì phải dùng gạo ngon (tám xoan, dé hương) và phải có hai nồi: Nồi chính nấu cơm đun bằng than, nồi phụ bên cạnh dùng đun nước sôi thì dùng củi. Nước sôi, đổ vào nồi chính trong đó có sẵn gạo đã vo, để ráo. Từ lúc này, cơm chín bằng than hồng, người nấu cơm phải ghế đều tay. Khi nước cạn dần, lấy lá mít bánh tẻ miết lên mặt cho mịn, như thế cơm sẽ chắc như cơm nắm. Khi chín, cả nồi cơm đổ ra đã róc sẵn thành một nắm cơm lớn, xắt ra từng miếng cơm rất thơm mà lại không cháy.
Không chỉ dừng lại là trò chơi ngày Xuân, tạo tinh thần phấn khởi cho một năm mới, hơn thế hội thi nấu cơm làng Tích Sơn nói riêng và phong tục thi nấu cơm của người Việt nói chung còn mang giá trị văn hóa rất đẹp. Trò chơi phản ánh đời sống lao động của cư dân trồng lúa Việt Nam, đồng thời nó trở thành lễ hội truyền thống độc đáo mang đậm bản sắc dân tộc.
Theo: MonngonHanoi
